Bài viết của Jeffrey Frankel, GS Kinh tế tại trường ĐH Havard University's School of Gorverment, trước đây ông từng là thành viên trong Hội Đồng Tư Vấn Kinh Tế của Tổng Thống Bill Clinton. Ông hiện đang quản lý chương trình về tài chính quốc tế và kinh tế vĩ mô tại cục Nghiên Cứu Kinh Tế Quốc Gia của Hoa Kỳ.
Dịch từ bài viết gốc China is Still Number Two.
CAMBRIDGE - Các tiêu đề báo chí thế giới tuần này đều đăng tải một cột mốc quan trọng của nền kinh tế thế giới. Như tờ
Financial Times giật tít, "Trung Hoa chuẩn bị vượt mặt Hoa Kỳ để trở thành cường quốc kinh tế đứng đầu thế giới trong năm nay ". Đây là một sự phát triển thần kỳ hoặc nó có thể sẽ như vậy nếu lời tuyên bố này không sai lầm trầm trọng. Thực sự, Hoa Kỳ vẫn là nền kinh tế lớn nhất thế giới với một khoảng cách vượt trội so với Trung Hoa.
Câu chuyện bắt đầu từ một
báo cáo được đăng tải vào ngày 29/04 vừa qua từ Chương Trình So Sánh Thế Giới của World Bank ( World Bank's International Comparison Program), viết tắt là ICP. Các đánh giá của ICP rất có giá trị. Tôi luôn nóng lòng chờ đợi và sử dụng số liệu ước đoán của họ mỗi 6 năm hoặc tương tự vậy, bao gồm cả số liệu về Trung Hoa.
Số liệu của ICP so sánh GDP của mỗi nước bằng cách sử dụng tỷ giá hối đoái theo sức mua tương đương - PPP ( Purchasing-Power-Parity) thay vì sử dụng tỷ giá hối đoái thị trường. Điều này là đúng khi nhìn vào thu nhập thực bình quân trên đầu người để đo lường chuất lượng cuộc sống của con người. Nhưng điều này lại sai khi nhìn vào tổng thu nhập quốc gia để đo sức mạnh quốc gia trong nền kinh tế thế giới.
Điều mấu chốt là kể cả tính bằng tiêu chuẩn thu nhập bình quân đầu người ( ở mức tỷ giá hối đoái theo sức mua tương đương -PPP) hoặc tổng thu nhập quốc nội GDP (ở mức tỷ giá hối đoái thị trường) thì việc Trung Hoa vượt mặt Hoa Kỳ vẫn là ở thì tương lai. Tuy vậy, với mức độ tăng trưởng trung bình 10% mỗi năm trong 3 thập kỷ qua, đó là một điều thần kỳ trong lịch sử phát triển ấn tượng của một quốc gia.
Nếu theo tỷ giá quy đổi thị trường ( market exchange rate), quy mô nền kinh tế của Hoa kỳ vẫn gần như gấp đôi Trung Hoa ( lớn hơn 83%). Nếu với tốc độ tăng trưởng kinh tế hằng năm của Trung Hoa giữ ngang mức 5% hoặc cao hơn, nó sẽ mất 12 năm để bắt kịp với quy mô của nền kinh tế Hoa Kỳ. Nếu với mức 8%, ví dụ vậy, bởi vì tỷ giá đồng Nhân Dân Tệ - NDT (RMB- Renminbi) tăng ở mức 3%/năm, thì Trung Hoa sẽ mất 8 năm để đuổi kịp Hoa Kỳ.
Vấn đề PPP và tỷ giá quy đổi thị trường là vấn đề thường gặp với các nhà kinh tế quốc tế. Vấn đề phiền hà nhưng không thể tránh khỏi này nổi lên bởi vì đầu ra của Trung Hoa được tính bằng đồng RMB trong khi thu nhập của Hoa Kỳ lại được tính giá bằng đồng USD. Bằng cách nào sau đó mà người ra có thể diễn giải những con số này để dùng so sánh với nhau một cách tương thích?
Phương án hiển nhiên là dùng tỷ giá hối đoái hiện thời, bằng cách nhân GDP được tính bằng đồng RMB của Trung Hoa với tỷ giá quy đổi RMB/USD để quy ra đồng USD. Nhưng sau đó một số người chỉ ra rằng nếu bạn muốn tính chất lượng cuộc sống của người dân Trung Hoa, bạn phải nhận thức rằng nhiều hàng hóa và dịch vụ ở Trung Hoa rất rẻ. Một đồng NDT được xài ở Trung Hoa có giá trị hơn nhiều so với một đồng NDT được tiêu dùng ở nước ngoài.
Với nguyên nhân này, nếu bạn muốn so sánh thu nhập bình quân đầu người giữa các quốc gia, bạn cần phải tính sức mua nội địa, như cách làm của ICP. Phương pháp sử dụng PPP rất hữu dụng cho nhiều mục đích như nó sẽ cho ta biết chính phủ nước nào thành công trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân của họ.
Nếu nhìn vào thu nhập bình quân đầu người, thậm chí bằng chỉ số PPP,
Trung Hoa vẫn là một nước tương đối nghèo. Mặc dù Trung Hoa đã phát triển khá nhanh trong một thời gian ngắn, thu nhập bình quân đầu người của nó vẫn chỉ xấp xỉ thu nhập bình quân đầu người của Albania, là nước được xếp hạng giữa trong số 199 nước được tính toán.
Nhưng nền kinh tế của Albania, không giống như của Trung Hoa, thường không được đưa lên hàng tít trên báo chí. Điều đó không phải chỉ bởi vì Trung Hoa có nền kinh tế năng động, mà bởi vì Trung Hoa là một nước đông dân nhất thế giới. Nếu thử nhân thu nhập bình quân trung bình của Trung Hoa với 1,3 tỷ dân, kết quả sẽ là một con số khổng lồ. Sự kết hợp giữa một dân số đông đúc và một thu nhập bình quân trung bình đem lại sức mạnh cho Trung Hoa, về kinh tế lẫn cả chính trị.
Tương tự, chúng ta xem việc ngôi vị số 1 của Hoa Kỳ không phải bởi chỉ việc Hoa Kỳ là một nước giàu. Nếu thu nhập bình quân đầu người được lấy làm tiêu chuẩn để đánh giá, thì các nước như Monaco, Qatar, Luxembourg, Brunei, Liechtenstein, Kuwait, Norway, và Singapore đều đứng cao hơn Hoa Kỳ trong bảng xếp hạng. (Việc dùng tỷ giá quy đổi thị trường hay PPP đều không đóng vai trò quan trọng mấy trong sự so sánh này.). Nếu đang lựa chọn quốc tịch, bạn nên cân nhắc các nước vừa nêu trên.
Nhưng chúng ta không xem Monaco, Brunei và Liechtenstein là những cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới bởi vì chúng là những nước nhỏ. Cái làm cho Hoa Kỳ là cường quốc kinh tế số 1 thế giới đó là sự kết hợp giữa dân số đông và thu nhập bình quân đầu người cao.
Sự kết hợp này giải thích cho việc bằng cách nào sức mạnh và quy mô của nền kinh tế Trung Hoa được so sánh với Hoa Kỳ và đặc biệt là với câu hỏi liệu kẻ thách thức Trung Hoa bây giờ đã thay thế được sự thống trị lâu dài của Hoa Kỳ hay chưa ? Nhưng rõ ràng là tỷ giá hối đoái PPP không phải là công cụ tốt nhất để trả lời câu hỏi trên.
Nguyên nhân là khi nói đến sức mạnh hoặc quy mô của một nền kinh tế, chúng ta đang nói về một loạt rất rộng các câu hỏi được đặt ra với quy mô rất rộng những người tham gia đối thoại. Trên quan điểm của các tập đoàn đa quốc gia, thị trường Trung Hoa lớn tới mức nào? Theo quan điểm của các thị trường tài chính quốc tế, liệu
đồng NDT sẽ thách thức đồng Đô la để trở thành
đồng tiền thế giới? Theo quan điểm của Quỹ Tiền Tệ Quốc tế IMF và các hãng thông tấn đa phương khác, Trung Hoa sẽ đóng góp bao nhiêu tiền, và đổi lại thì có bao nhiêu
lá phiếu nó sẽ nhận được ? Theo quan điểm của các nước đối đầu trong sự việc căng thẳng Biển Đông, thì bao nhiêu thuyền mà quân đội của Trung Hoa sẽ mua được?
Với những câu hỏi trên, và hầu hết các câu hỏi khác có liên quan đến quy mô của một nên kinh tế, chỉ số được dùng là GDP ở mức tỷ giá hối đoái thị trường, bởi vì những gì chúng ta muốn biết là bao nhiêu thứ mà đồng NDT có thể mua được trong những thị trường quốc tế, chứ không phải bao nhiêu đầu tóc được cắt hoặc những hàng hóa nội địa mà nó có thể mua ở quê nhà Trung Hoa. Và câu trả lời cho câu hỏi đó là Trung Quốc có thể mua nhiều hơn bất cứ quốc gia nào, trừ Hoa Kỳ.
@ Project-Syndicate, May 05, 2014.